ΣΚΕΠΤΟΓΡΑΜΜΑ

Η όραση  και ο οπτικός πολιτισμός μας

του Θωμά Γ. Ηλιόπουλου

Η Όραση είναι μία από τις πέντε αισθήσεις μας. Το όργανο αντίληψης είναι τα μάτια μας και το αντικείμενο της αντίληψης είναι το φως. Φρονούμε πως η όραση είναι  η πιο σημαντική από τις υπόλοιπες αισθήσεις μας. Οι επιστήμονες λένε πως το ένα τρίτο  του ανθρώπινου εγκεφάλου ασχολείται με την επεξεργασία και ερμηνεία των ερεθισμάτων της όρασης και αυτό εδώ θα ονομάσουμε οπτικό πολιτισμό.

΄Ολες αυτές οι παρατηρήσεις και αναλυτικά μάλιστα, μάς δόθηκαν από τους δασκάλους μας στα μαθητικά μας χρόνια. Πόσοι όμως θυμόμαστε όλες αυτές τις λεπτομέρειες; Θα έλεγα μάλλον πολύ λίγοι. Με την πάροδο του χρόνου όμως όλες αυτές οι γνώσεις συμπεριλαμβάνονται στην εμπειρία της ζωής. Επειδή όμως ξεχνιούνται οι περισσότερες, είπα σήμερα να υπενθυμίσουμε μερικά στοιχεία που μάλλον μάς χρειάζονται σε όλη τη ζωή μας να παραμένουν ζωντανές στη μνήμη μας, γιατί προστατεύουν τη ζωή μας. Οι πηγές μου είναι τα σύγχρονά μαθητικά εγχειρίδια.  Εξάλλου οι αρχαίοι μας έλεγαν εκείνο το πολυειπωμένο: «Οι επανάληψη είναι η μητέρα της μαθήσεως» ή της μάθησης που λέμε σήμερα.

ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΜΑΣ

Οι τρόποι που κατανοούμε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας ως άνθρωποι είναι γνωστοί ως αισθήσεις. Έχουμε πέντε αισθήσεις. Αυτές είναι η όραση, η ακοή, η όσφρηση, η γεύση και η αφή. Τα ερεθίσματα από κάθε αισθητήριο όργανο του σώματος αναμεταδίδονται σε διαφορετικά μέρη του  εγκεφάλου  μέσω διαφόρων οδών. Ό,τι γνωρίζουμε σε όλη μας τη ζωή,το μαθαίνουμε μόνο από τις αισθήσεις μας.

ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ ΜΑΤΙ;

ΤΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΜΑΤΙΟΥ

Το ανθρώπινο μάτι αν και μικρό σε μέγεθος, είναι το πιο περίπλοκο αισθητήριο όργανο στο σώμα μας και αποτελείται από πολλά μέρη τα οποία συνεργάζονται για να μετατρέψουν τις ακτίνες φωτός σε πληροφορίες που μπορεί να ερμηνεύσει ο εγκέφαλος. (Για εμπέδωση θα αναφερθούμε μερικές φορές στα ονόματά τους.) Αυτά είναι:

Α.) Ο ΚΕΡΑΤΟΕΙΔΗΣ ΧΙΤΩΝΑΣ επιτρέπει την είσοδο του φωτός στο μάτι μας.

Β.) Η ΙΡΙΔΑ ελέγχει την ποσότητα φωτός που φτάνει στο πίσω μέρος του ματιού.

Γ.) Η ΚΟΡΗ προσαρμόζει αναλόγως το μέγεθός της με την ποσότητα του φωτός. 

Δ.) Ο ΦΑΚΟΣ, ο οποίος βρίσκεται πίσω από την κόρη, εστιάζει το φως και βοηθά το μάτι να εστιάζει αυτόματα σε αντικείμενα. 

Ε.)  Ο ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΗΣ ΧΙΤΩΝΑΣ στη συνέχεια δέχεται το φως που φτάνει στο πίσω μέρος του ματιού.

Ζ.) ΤΟ ΟΠΤΙΚΟ ΝΕΥΡΟ μετατρέπει την εικόνα σε ηλεκτρικά σήματα που μεταδίδονται στον εγκέφαλο.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΤΙΟΥ

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ

Για να κατανοήσουμε πώς ΒΛΕΠΕΙ το μάτι, πρέπει να γνωρίζουμε τις δομές και τις λειτουργίες των ματιών:

Το Οπτικό Νεύρο: Το μεγαλύτερο αισθητήριο νεύρο του ματιού. Μεταφέρει ηλεκτρικές ώσεις (νευρική διέγερση) από τα κύτταρα φωτοϋποδοχείς που βρίσκονται στον αμφιβληστροειδή,  προς τον οπτικό φλοιό του εγκεφάλου. 

Ο Αμφιβληστροειδής χιτώνας: Η αισθητήρια μεμβράνη που καλύπτει το πίσω μέρος του ματιού. Οι φωτοϋποδοχείς στον αμφιβληστροειδή μετατρέπουν το φως  σε ηλεκτρικά σήματα που μεταδίδονται στον εγκέφαλο μέσω του οπτικού νεύρου. Η

Η Ίριδα: Το έγχρωμο  διάφραγμα που καθορίζει το χρώμα των ματιών. Η ίριδα είναι υπεύθυνη για την αυξομείωση του μεγέθους της κόρης ώστε να ρυθμίζει την ποσότητα φωτός που εισέρχεται στο μάτι. 

Η Κόρη: Το στρογγυλό άνοιγμα της ίριδας , που ανοίγει και κλείνει για να ελέγχει την ποσότητα φωτός που δέχεται ο αμφιβληστροειδής. 

Ο Κερατοειδής χιτώνας:  Ο διάφανος χιτώνας της πρόσθιας επιφάνειας του ματιού που επιτρέπει την είσοδο του φωτός στο μάτι. Ο κερατοειδής χιτώνας είναι υπεύθυνος για το μεγαλύτερο μέρος της  διαθλαστικής δύναμης του ματιού. 

Ο Κρυσταλλοειδής φακός:  Ο διάφανος φακός του ματιού που βρίσκεται πίσω από την ίριδα και βοηθά στην εστίαση των ακτίνων φωτός στον αμφιβληστροειδή. 

Το Υαλώδες σώμα: Είναι μια διαφανή, άχρωμη γέλη (ημίρρευστη ουσία/τζελ) που ονομάζεται και υαλοειδές υγρό και το οποίο γεμίζει τα πίσω δύο τρίτα του οφθαλμικού βολβού. 

Η Ωχρά κηλίδα: Η μικρή, ιδιαίτερα ευαίσθητη περιοχή του αμφιβληστροειδούς που είναι υπεύθυνη για την μέγιστη οπτική οξύτητα και την όραση χρωμάτων. 

ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ

Τα πιο συνήθη και κοινά προβλήματα όρασης είναι: Η ΜΥΩΠΙΑ , Η ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑ, Η ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑ, ( ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ) ΚΑΙ Ο ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ. 

Ο αστιγματισμός προκύπτει όταν η καμπυλότητα του ματιού δεν είναι πραγματικά σφαιρική, οπότε το φως εστιάζεται άνισα. 

Η μυωπία και η υπερμετρωπία εμφανίζονται όταν το μάτι είναι πολύ στενό ή πολύ φαρδύ για να εστιάσει το φως στον αμφιβληστροειδή. 

Ειδικότερα: Στη μυωπία, το εστιακό σημείο είναι πριν από τον αμφιβληστροειδή. Στην υπερμετρωπία, είναι πέρα ​​από τον αμφιβληστροειδή. Στην πρεσβυωπία, ο φακός είναι άκαμπτος, επομένως είναι δύσκολο να εστιάζονται τα  κοντινά  αντικείμενα.

ΤΕΛΟΣ, ΜΕΡΙΚΑ ΑΛΛΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ

Τα πιο σοβαρά είναι ο καταρράκτης και το γλαύκωμα.      Ο ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ είναι ένα θολωμένο τμήμα του ματιού, που ονομάζεται φακός. Η όραση σας γίνεται θολή γιατί ο καταρράκτης είναι σαν ένα παγωμένο γυαλί, δηλαδή θολό, και επηρεάζει την όραση μας. Πολλοί άνθρωποι έχουν καταρράκτη μετά τα 60 τους χρόνια και συνήθως αντιμετωπίζεται με μεγάλη επιτυχία.

ΤΟ ΓΛΑΥΚΩΜΑ αποτελεί μια πάθηση του οπτικού μας νεύρου, με κύρια αιτία την υψηλή πίεση στα μάτια μας. Τα συμπτώματα, προχωρούν ύπουλα και αθόρυβα, και για αυτό είναι απαραίτητη η προληπτική εξέταση από τον οφθαλμίατρο.