Η ΑΙΘΙΟΠΙΑ του ΠΡΙΝ και του ΜΕΤΑ

Κύλησαν πολλά χρόνια από τότε που έφυγα από την Αιθιοπία και ήρθα στην Ελλάδα, για να συνεχίσω την εκπαίδευσή μου στο Πολιτικό και Οικονομικό τμήμα τής Νομικής Σχολής, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Βεβαίως κάθε χρόνο επέστρεφα στη γενέτειρά μου, αφ’ ενός για να διατηρήσω (σύμφωνα με το νόμο) την ιδιότητα της Ελληνίδας του εξωτερικού και αφ’ ετέρου για να βρεθώ στο περιβάλλον που μεγάλωσα, ανάμεσα στους δικούς μου ανθρώπους. Ώσπου το πολιτικό καθεστώς στην Αιθιοπία άλλαξε ριζικά και την 1^η Φεβρουαρίου 1974 μπήκε σε εφαρμογή η εθνικοποίηση των περιουσιών των Ευρωπαίων, αλλά και των Αιθιόπων. Η οικονομική καταστροφή οδήγησε τους ξένους παροίκους, να εγκαταλείψουν τη χώρα και να εγκατασταθούν ως οικονομικοί μετανάστες σε άλλες …Πατρίδες.

 

Τότε ένοιωσα τη γη να χάνεται κάτω από τα πόδια μου και την καρδιά μου να ματώνει. Παρ’ όλο που δεν έζησα από κοντά τα θλιβερά και άγρια γεγονότα, που έλαβαν χώρα με την ανάληψη της εξουσίας από το DERG, το αναπάντεχο και οριστικό ξερίζωμα από τη δεύτερη Πατρίδα μου, μού φάνηκε αδιανόητο και δυσβάστακτο. Μιλώ για την Πατρίδα Αιθιοπία, εκεί όπου γεννήθηκα, εκεί όπου μεγάλωσα και ονειρεύτηκα, εκεί όπου γράφτηκε και έμεινε ανεξίτηλη στην καρδιά μου η σύντομη ιστορία τών μαθητικών μου χρόνων, εκεί όπου ήταν το σπίτι μου και ζούσαν οι γονείς μου, μαζί με άλλους 4.000 περίπου Έλληνες, εκεί στα αγαπημένα χώματα όπου έκτοτε δεν ξαναγύρισα ποτέ.

  

Αναπολώντας τα όμορφα χρόνια που έζησα στη ξεχωριστή εκείνη Αφρικανική χώρα, με τον αρχαίο πολιτισμό και τη Χριστιανική πίστη, με τον ευγενικό λαό και την πλούσια ιστορία, με τον φιλοευρωπαίο Αυτοκράτορα που έκανε παγκοσμίως γνωστή τη χώρα του, ανέπτυξε και έδωσε μεγάλη ώθηση στα γράμματα και τις τέχνες, η σκέψη μου έτρεξε στο πριν το 1974 και στο μετά. Φυσικά τα πράγματα και οι καταστάσεις έχουν από τότε αλλάξει πολύ σε όλους τους τομείς, κάτι που βεβαίως δεν προτίθεμαι, αλλά δεν είμαι και σε θέση να κρίνω.

   

Απλώς, θέλω να αναφερθώ σε τρεις αλλαγές που δημιούργησαν κενό μέσα μου. Ένα μεγάλο κενό, που οδήγησε στην αποσύνδεσή μου από το πριν, με αποτέλεσμα τώρα που ζω το μετά, να νοιώθω αποξενωμένη από τη γενέτειρά μου.

Το Πολίτευμα

Ο Ras Tafari Makonnen, ανέβηκε στο θρόνο της Αιθιοπίας με τον τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων» δηλαδή ως Αυτοκράτωρ, στις 2 Νοεμβρίου 1930, με το όνομα Haile SelassieI. Ο Μονάρχης εξ αρχής έθεσε την αδιαπραγμάτευτη «απαίτηση», η Αιθιοπία να αναφέρεται ως η Αρχαιότερη Ηγεμονική Δυναστεία τού κόσμου. Η «απαίτηση» αυτή πηγάζει από τον ηγεμονικό οίκο τής Αιθιοπίας τού 10^ου αιώνα π.Χ., όταν Βασίλισσα της Αιθιοπίας ήταν η Μακέντα, γνωστή ως Βασίλισσα του Σαβά.                                                                                                                                                                                Στο αναθεωρημένο Σύνταγμα της Αιθιοπίας τού 1955, η «απαίτηση» αυτή πέρασε ως νόμος. Το άρθρο 2 αναφέρει: «Το αυτοκρατορικό αξίωμα θα εξακολουθεί υφιστάμενο στους Διαδόχους τού Haile Selassie I, ο οποίος είναι απ’ ευθείας και χωρίς διακοπή Διάδοχος της Δυναστείας τού Menelik A’, γιου τής Βασίλισσας του Σαβά και της Αιθιοπίας και του Βασιλιά Σολομώντα της Ιερουσαλήμ».                                                                                                                                                                                            

Στο σημείο αυτό είναι σωστό να τονίσω ότι, το αρχαίο κράτος της Αιθιοπίας δεν έμεινε ενωμένο μόνο λόγω της «απαίτησης» του αυτοκρατορικού οίκου για την απ’ ευθείας καταγωγή του από τη Βασίλισσα του Σαβά. Τόσο ο προηγούμενος Αυτοκράτωρ Menelik Β’, αλλά κυρίως ο Haile Selassie I, δούλεψαν πολύ και κατόρθωσαν να διατηρήσουν τη συνοχή τής Αυτοκρατορίας τής Αιθιοπίας. Το εγχείρημα δεν ήταν καθόλου απλό. Ας μην ξεχνάμε ότι, παρά το γεωγραφικά αποκλεισμένο έδαφός της, η ενωμένη και κυρίαρχη Αιθιοπία ανήκει στα πιο ετερογενή κράτη όσον αφορά στη γλώσσα, στη θρησκεία, στον πολιτισμό και στη σύνθεση του λαού της.

Όπως γράφει ο Denis Gerard στο βιβλίο του Ras Tafari-Haile Selassie: «Ο άνθρωπος αυτός είναι μία γέφυρα. Καθ’ όλην τη διάρκεια της ζωής του αλλά και μετά το θάνατό του, δεν έχει σταματήσει να ενώνει: την Αφρική με την Ευρώπη, τη μοναρχία με τη δημοκρατία, τον κόσμο των Θεών με εκείνον των ανθρώπων, την παράδοση με τον μοντερνισμό, το πιο μακρινό παρελθόν με το απρόβλεπτο μέλλον».

Ο Haile Selassie I, ήταν ο 225^ος και τελευταίος Διάδοχος της Βασίλισσας του Σαβά. Αναγνωρίστηκε ως ο παλαιότερος Μονάρχης του κόσμου και αναμφισβήτητα υπήρξε μία ξεχωριστή διεθνής προσωπικότητα, που σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή. Ο Haile Selassie Ι γεννήθηκε στο Γκόρο (περιοχή του Χάρραρ) στις 23 Ιουλίου 1892. Πατέρας του ήταν ο ήρωας Ras Makonnen, Διοικητής τού Χάρραρ και εξάδελφος του Αυτοκράτορα Menelik Β’. Η μητέρα του Yeshimebet, που σημαίνει «με τους χίλιους υπηρέτες», έδωσε στο μωρό της το υποκοριστικό Tafari Makonnen. Tafari σημαίνει «θα είναι σεβαστός», όνομα το οποίο τον ακολούθησε μέχρι την ενθρόνισή του. Όταν όμως εστέφθη Αυτοκράτωρ τής Αιθιοπίας, χρησιμοποίησε το βαπτιστικό του όνομα Haile Selassie, που σημαίνει «Ισχύς τής Αγίας Τριάδος». Βασίλεψε από τις 2 Νοεμβρίου 1930 έως τις 12 Σεπτεμβρίου 1974.

Όλα αυτά τα χρόνια, ο Μονάρχης ακολουθούσε το μεσαιωνικό σύστημα διακυβέρνησης, που ίσχυε από τον 13^ο αιώνα. Το Ηγεμονικό Δίκαιο του σολομωνικού-σαβαιανού αυτοκρατορικού οίκου ήταν σεβαστό και υπολογίσιμο, αλλά βεβαίως ήταν αναχρονιστικό για τη ζωή στον 20ό αιώνα. Μετά από μία μακρά σε διάρκεια λειψυδρία, ο καταστροφικός λιμός που έπληξε τη χώρα, έγινε η αφορμή να ξεσηκωθεί ο λαός και να ζητά μεταρρυθμίσεις. Ο Haile Selassie Ι, ίσως λόγω ηλικίας (82 ετών) και οι Υπουργοί του, δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν τις απαιτήσεις τού λαού για τον εκσυγχρονισμό τής χώρας, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν έντονες κοινωνικές αντιπαραθέσεις, που οδήγησαν στην εκθρόνιση, στη φυλάκιση και στο θάνατο τόσο του Αυτοκράτορα, όσο και των Υπουργών.

 

Το 1974 αποτελεί χρονιά ορόσημο για την Αιθιοπία. Είναι η χρονιά που σηματοδοτεί ένα καθοριστικής σημασίας γεγονός, το οποίο θα μείνει καταγεγραμμένο στην ιστορία τής χώρας. Μετά από 3.000 χρόνια, έκλεισε τον κύκλο της μία από τις πιο μεγαλειώδεις Δυναστείες, που έχει επιδείξει η παγκόσμια ιστορία.

 

Το 1994, είκοσι χρόνια μετά, υιοθετήθηκε το νέο Σύνταγμα, που καθορίζει το Πολίτευμα της Αιθιοπίας ως «Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία». Ένα χρόνο αργότερα διεξήχθησαν οι πρώτες εκλογές, από τις οποίες ανεδείχθη ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως (Πρωθυπουργός). Εν συνεχεία η Βουλή εξέλεξε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, που είναι ο Αρχηγός του Κράτους.

 

Είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι οι Βουλευτές δεν είναι εκπρόσωποι κομμάτων, που διακρίνονται βάσει της ιδεολογίας τους (όπως γίνεται στην Ελλάδα). Εκπροσωπούν τέσσερεις Διοικητικές Περιοχές (όπως είναι τα καντόνια στην Ελβετία) και εκλέγονται βάσει της φυλετικής τους προέλευσης και της γεωγραφικής τους καταγωγής. Οι τέσσερεις Περιοχές που αντιπροσωπεύονται στη Βουλή, ανήκουν στις φυλές τών Tigray, των Oromo, των Amhara και στο κόμμα τού Νότου, το οποίο εκπροσωπεί 56 φυλές τού Νότου (όπως τους Σομάλι κλπ.). Η κάθε φυλή εκλέγει τη Διοίκηση τής δικής της περιοχής. Η Κυβέρνηση, απαρτίζεται από ισάριθμους εκλεγέντες αντιπροσώπους των τεσσάρων Διοικητικών Περιοχών. Είναι προφανές ότι Αντιπολίτευση δεν υπάρχει. Ωστόσο, ο Κυβερνητικός Συνασπισμός δεν φαίνεται να είναι το τέλειο σχήμα. Αντιπαραθέσεις, που αφορούν στο βαθμό ανάπτυξης και ευημερίας τών περιοχών, έχουν πείσει τον σημερινό Πρωθυπουργό ότι, για τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής, για την αποφυγή συγκρούσεων σε οικονομικά θέματα, για την απομάκρυνση θρησκευτικών αντιπαραθέσεων και για τη διατήρηση της ηρεμίας στη χώρα, το πολίτευμα πρέπει να αλλάξει σε πολυκομματική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, η οποία θα βασίζεται στην ιδεολογία και όχι στις φυλές.

 

Για τη σημαντική αυτή αλλαγή στο Σύνταγμα, η Κυβέρνηση προτίθεται να προχωρήσει σε δημοψήφισμα, το οποίο στις 31 Μαρτίου 2020 ανεβλήθη για 4^η φορά και επ’ αόριστον. Ο λόγος για την τελευταία αναβολή ήταν «ο Κορονοϊός», ο ύπουλος και αόρατος εχθρός που έπληξε, υπό τύπον θανατηφόρας πανδημίας, την παγκόσμια υγεία.

 

Ο σημερινός Πρωθυπουργός Abiy Ahmed προέρχεται από την «OPDO» (Δημοκρατική Οργάνωση του Λαού των Ορόμο). Η φυλή των Ορόμο είναι η πολυπληθέστερη στην Αιθιοπία και βρίσκεται στην περιοχή «Ορόμια». Στην περιοχή αυτή ανήκει γεωγραφικά και η πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα, η οποία όμως Διοικητικά είναι ανεξάρτητη. Ο Abiy Ahmed ανέβηκε στον πρωθυπουργικό θώκο το 2018, εν μέσω μιας χαοτικής περιόδου και κατάφερε μέσα στους πρώτους επτά μήνες, να κάνει σημαντικό έργο. Το 2019 του απενεμήθη το Βραβείο Nobel Ειρήνης για την υπογραφή τής Συνθήκης Ειρήνης και Συνεργασίας μεταξύ Αιθιοπίας και Ερυθραίας. Με τη Συνθήκη αυτή μπήκε ένα τέλος στη μακροχρόνια αιματηρή αντιπαλότητα των δύο γειτονικών κρατών.

 

    Η Σημαία

Το 1578 και το1688 η Σημαία της Αιθιοπίας είχε τις αποχρώσεις του γαλάζιου, σε διάφορους συνδυασμούς. Το 1884 κυμάτιζε με τέσσερεις οριζόντιες λωρίδες: κόκκινη για την περιοχή του Tigre, άσπρη για το Godjam, κίτρινη για τους Amhara και πράσινη για την περιοχή της Shoa. To 1896 η Σημαία αποτελείτο από δύο κόκκινες μεταξωτές λωρίδες, τις οποίες χώριζε μία κίτρινη, πάνω στην οποία ήταν κεντημένος ο «Λέων του Ιούδα». Το 1898 τρεις οριζόντιες λωρίδες, κόκκινη κίτρινη και πράσινη, με τον «Λέοντα του Ιούδα» στο κέντρο, αποτελούσαν την Σημαία του Κράτους. Αργότερα η κόκκινη και η πράσινη λωρίδα άλλαξαν μεταξύ τους θέση. Από το 1900, επί Menelik B΄, η Αιθιοπική Σημαία πήρε την τελική μορφή, που ίσχυε μέχρι το 1975. Αποτελείται από τρεις ισομεγέθεις οριζόντιες λωρίδες στο πράσινο, στο κίτρινο και στο κόκκινο χρώμα, με το έμβλημα της χώρας στο κέντρο.

 

Για τον συμβολισμό των χρωμάτων υπάρχουν διάφορες εκδοχές:

 1. Αντιπροσωπεύουν τις τρεις πιο σημαντικές περιοχές της χώρας: κόκκινο την περιοχή Tigre, κίτρινο τους Amhara, πράσινο την περιοχή Shoa.

 2. Ο συμβολισμός αφορά την Αγία Τριάδα: κίτρινο ο Πατήρ, κόκκινο ο Υιός και πράσινο το Άγιο Πνεύμα.

  3. Το πράσινο συμβολίζει την Ελπίδα, το κόκκινο την Πίστη, το κίτρινο την Αγάπη.

 4. Το πράσινο συμβολίζει τη γη και τη γονιμότητα, το κίτρινο αναφέρεται στην αρμονία και στην ανεξιθρησκία των 80 φυλών τής χώρας, το κόκκινο τιμά το αίμα των ηρώων και υπερασπιστών τής εθνικής ανεξαρτησίας.

 

Από το 1896 έως την πτώση τής αυτοκρατορίας το 1974-75, κυμάτιζε η Βασιλική Σημαία, με το έμβλημα των τελευταίων Αυτοκρατόρων της Αιθιοπίας κεντημένο πάνω σε άσπρο κύκλο, στην μεσαία (κίτρινη) λωρίδα.  Ήταν ο «Λέων του Ιούδα» με στέμμα στο κεφάλι και με το πόδι να συγκρατεί τον Σταυρό:

             1. Κατά μια εκδοχή ο «Λέων του Ιούδα» αντιπροσωπεύει τον Βασιλιά-Μεσσία της Βί βλου, που θα νικήσει τον Αντίχριστο και θα οδηγήσει όλον τον κόσμο στην αιώνια ειρήνη των Ουρανών.

              2. Στο βιβλίο της «Γένεσης», ο Ιακώβ αποκαλεί τον γιο του Ιούδα «νεαρό λιοντάρι».Του έδωσε και το σκήπτρο του, δηλαδή την εξουσία, για να προστατεύει το λαό του.

        3. Κατά μια άλλη εκδοχή ο Λέων συμβολίζει τη δύναμη του αιθιοπικού λαού, να παραμείνει ελεύθερος και πιστός στον Χριστιανισμό, κατά τη διάρκεια των αιώνων.

 

Μετά από 75 χρόνια η Σημαία της Αιθιοπίας άλλαξε, ως προς το έμβλημα. Μετά την καθαίρεση του Haile Selassie I, το στέμμα αφαιρέθηκε από την κεφαλή τού Λέοντα, ενώ το κοντάρι με τον Σταυρό μετετράπη σε ακόντιο. Σύντομα μετά την μεταπολίτευση και μέχρι το 1996, η Σημαία συνέχισε να είναι τρίχρωμη, με τα ίδια χρώματα, αλλά απλή χωρίς κανένα έμβλημα. Στις 6 Φεβρουαρίου 1996 καθιερώθηκε η νέα Σημαία τής Αιθιοπίας με το καινούργιο εθνόσημο. Τα τρία χρώματα διατηρήθηκαν και προσετέθη στο κέντρο ένας μπλε δίσκος, πάνω στον οποίο είναι σχεδιασμένο μονοκονδυλιά ένα κίτρινο πεντάκτινο Αστέρι. Με την μονοκονδυλιά τονίζεται η ένωση και η συνοχή τών φυλών. Το Αστέρι συμβολίζει το λαμπρό μέλλον της χώρας, ενώ οι πέντε κίτρινες ακτίνες που εκπέμπει και βρίσκονται σε ίση απόσταση μεταξύ τους, αναφέρονται στην ισότητα που υπάρχει ανάμεσα σε όλους τους Αιθίοπες, ανεξαρτήτως φυλής και γένους.

 

Η Βασιλική Σημαία του 1900 με τον εστεμμένο «Λέοντα του Ιούδα» που κρατά τον Σταυρό, παραμένει δημοφιλής στους Ras Tafarians τής Τζαμάικα.

 

                                                                      Ο Εθνικός Ύμνος

Όλες οι σχολικές παραστάσεις στην Αντίς Αμπέμπα τελείωναν με τη χορωδία τού σχολείου να τραγουδάει τους Εθνικούς Ύμνους τής Ελλάδος και της Αιθιοπίας, υπό τη διεύθυνση του πολύ αγαπητού μας καθηγητή Αναστάση Τσιλίδη. Ο τότε Εθνικός Ύμνος τής Αιθιοπίας γράφτηκε το 1930 και ακουγόταν έως την μεταπολίτευση, το 1975. Τους στίχους που είχε γράψει ο Αιθίωψ Yoftehe Neguse, θα σας θυμίσω (σε ελεύθερη μετάφραση).

 

«Αιθιοπία μου, να είσαι χαρούμενη!

Ο Θεός είναι μεγάλος και ο Βασιλιάς δυνατός.

Οι πολεμιστές είναι ενωμένοι,

ποτέ δεν θα κινδυνεύσει η ανεξαρτησία σου.

Τα βουνά σου είναι απόρθητα,

μη φοβάσαι τους εχθρούς.

Ο Βασιλιάς ζει για τη δική μας Δόξα

και επιστρέφει νικητής».

 

Την μουσική συνέθεσε ο Αρμένης αρχιμουσικός Kevork Nalbatian, υπεύθυνος της ορχήστρας «Arba Lijoch» (τα σαράντα παιδιά). Τα σαράντα παιδιά ήταν ορφανά που επέζησαν από τη γενοκτονία τών Αρμενίων το 1915 και κατέφυγαν στην Ιερουσαλήμ. Όταν το 1923 ο Ras Tafari, πριν γίνει Αυτοκράτωρ, ταξίδεψε στους Αγίους Τόπους, γνώρισε τα παιδιά αυτά και τα πήρε υπό την προστασία του στην Αντίς Αμπέμπα, μαζί και τον αρχιμουσικό τους Kevork Nalbatian. Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη ορχήστρα της Αιθιοπίας. Το 1931 που έγινε η στέψη του νέου Αυτοκράτορα, η ορχήστρα «Arba Lijoch» υποδεχόταν τους ξένους επισήμους, παίζοντας τους Εθνικούς Ύμνους κάθε χώρας, πλην της Τουρκίας.

 

Το 1975, με την μεταπολίτευση, ο Ύμνος που αναφερόταν στον Αυτοκράτορα βεβαίως άλλαξε. Το 1992 υιοθετήθηκε ο νέος Εθνικός Ύμνος «Προχώρα μπροστά, μάννα Αιθιοπία», τους στίχους του οποίου έγραψε ο Dereje Melaku Mengesha και τη μουσική συνέθεσε ο Lulu Mitiku. Έκτοτε, κάθε φορά που Αιθίοπες αθλητές ανεβαίνουν στο βάθρο των μεταλλίων, νοιώθω μεγάλη χαρά και υπερηφάνεια για τους «αγκερατσίν λιτζότς», ενώ ο Ύμνος που συνοδεύει την έπαρση της Αιθιοπικής Σημαίας με αφήνει αδιάφορη.

 

Όμως, όπως και να νοιώθω, όσο και να μου κακοφαίνεται, η αλήθεια είναι μία. Τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η Αιθιοπία τού πριν δεν έχει σχέση με αυτήν του μετά. Η χώρα που έχω στη μνήμη μου δεν υπάρχει, έσβησε. Αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα. Το αιθιοπικό κράτος τών 105 εκατομμυρίων κατοίκων (2017), συνεχίζει να λειτουργεί μέσα στη σημερινή πραγματικότητα. Και εγώ βαθειά στην καρδιά μου συνεχίζω να νοιώθω υπερήφανη για τη δεύτερη Πατρίδα μου.

 

Εξ άλλου, όπως έλεγε ο Κωστής Παλαμάς, «Ο άνθρωπος δεν ζει χωρίς Πατρίδες». 

 

Σημ. Δανείστηκα κάποιες πληροφορίες από το βιβλία: «Η Βασίλισσα του Σαβά» του Rolf Beyer, «Ras Tafari - Haile Selassie»του Denis Gerard, «L’ Empire d’ Ethiopie» του Α. Ζερβού και για την μετάφραση του Εθνικού Ύμνου, με βοήθησε ο Hapte Alemayo

                                                                                     
Αλεξάνδρα Ζέκου-Γρυπάρη